Σε απόσταση 6 χλμ. από τη Σπάρτη βρίσκεται ο οικισμός του Νέου Μυστρά, τον οποίο στεφανώνει η ομώνυμη Καστροπολιτεία με υψόμετρο 280 μέτρα και 807 κατοίκους.

Η ιστορία του Μυστρά αρχίζει με την έλευση του Φράγκου Γουλιέλμου Βιλεαρδουίνου, ο οποίος το 1249 οικοδομεί στην κορυφή ενός φυσικά οχυρού λόφου ένα κάστρο, για να προστατεύσει τις κτήσεις του στην περιοχή. Ο λόφος ονομαζόταν Μυζηθράς, λόγω ίσως του σχήματός του, που ομοιάζει με εκείνο του ομώνυμου τυριού ή λόγω του επαγγέλματος του ιδιοκτήτη του. Το όνομα αυτό διατηρήθηκε από τους Φράγκους, αλλά με το πέρασμα των χρόνων μετονομάστηκε σε Μυστράς. Το 1262, οι Φράγκοι αναγκάζονται προκειμένου να απελευθερώσουν τον Γουλιέλμο Βιλεαρδουίνο, να παραδώσουν το ισχυρό τους κάστρο στον βυζαντινό αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγο. Από το σημείο εκείνο ξεκινά η γοργή ανάπτυξη της περιοχής και η εξέλιξη του μικρού κάστρου σε εκτεταμένη και ζωντανή πολιτεία. Το 1289 αναγνωρίζοντας την σημασία του για την περιοχή αποφασίζεται η μεταφορά της έδρας του επαρχιακού Διοκητή από την Μονεμβασία στον Μυστρά. Το 1349 με απόφαση του Αυτοκράτορα, ο Μυστράς αποτελεί την πρωτεύουσα ενός νέου θεσμού, του Δεσποτάτου του Μορέως, με αρμοδιότητα σχεδόν σε όλη την Πελοπόννησο. Οι Δεσπότες είναι οι δευτερότοκοι γιοι του εκάστοτε αυτοκράτορα, προσδίνοντας έτσι στο αξίωμα ιδιαίτερη αίγλη, πρώτα με την δυναστεία των Καντακουζηνών (1349 – 1383) και των Παλαιολόγων (1383 – 1460), δεύτερα.

Το 1460 και μετά από μία πορεία έντονης πνευματικής και πολιτιστικής δραστηριότητας, ο Μυστράς παραδίδεται στους Τούρκους. Με την ίδρυση της πόλης της νέας Σπάρτης, το 1834 με διάταγμα του Όθωνα, οι κάτοικοι του Μυστρά εγκαθίστανται στην Σπάρτη, αφήνοντας την Καστροπολιτεία στην φθορά και την εγκατάλειψη.

Το Ελληνικό κράτος αναγνωρίζοντας την πολιτιστική σημασία του χώρου τον κηρύσσει με βασιλικό διάταγμα του 1921 προέχον βυζαντινό μνημείο και στα επόμενα χρόνια σε Αρχαιολογικό Χώρο, απαλλοτριώνοντας όσες ιδιοκτησίες απέμειναν. Τέλος, ως μεγαλύτερη αναγνώριση το 1989, η UNESCO συμπεριλαμβάνει το Μυστρά στον κατάλογο των μνημείων που συνιστούν την Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά.

Καθώς ο επισκέπτης θα διασχίσει την πύλη του κάστρου, μπορεί να ακολουθήσει μία από τις πολλές προτεινόμενες διαδρομές. Ο δρόμος του θα τον οδηγήσει δίπλα σε σημαντικά μνημεία, κοσμικά και εκκλησιαστικά, που καταγράφουν ως αδιάψευστοι μάρτυρες την ιστορία του τόπου. Ξεκινώντας από την πάνω Πύλη, με τη είσοδό του, Θα δει το ναό της Αγίας Σοφίας, του παρεκκλησιού των Παλατιών, το συγκρότημα των Παλατιών, από τα ελάχιστα σωζόμενα σήμερα παγκοσμίως. Θα συνεχίσει έως το Μοναστήρι της Παντάνασσας, αφιερωμένο από τον Πρωθυπουργό του Δεσποτάτου, Ιωάννη Φραγκόπουλου, στην Θεοτόκο, την Περίβλεπτο, τον περικαλλή ναό δίπλα από τα τείχη, το Μοναστήρι του Βροντοχίου με τα δύο Καθολικά και τα ίχνη της σημαντικής βιβλιοθήκης του και τέλος, τον Μητροπολιτικό ναός, αφιερωμένο στον Άγιο Δημήτριο. Σύμφωνα με το θρύλο, στο κέντρο του ναού, πάνω σε μια μαρμάρινη ανάγλυφη πλάκα με το σύμβολο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, τον δικέφαλο αετό, γονάτισε ένας από τους Δεσπότες του Μυστρά, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, για να δεχθεί πρώτη φορά το χρίσμα του Αυτοκράτορα, πριν ξεκινήσει το δύσκολο ταξίδι του προς την αθανασία.
Στην κορυφή της καστροπολιτείας δεσπόζει το Φράγκικο κάστρο που προσφέρει μια πανοραμική θέα της πεδιάδας της Λακεδαίμονος αλλά και του ορεινού όγκου του Ταϋγέτου.

Η τέχνη και η τεχνική και των τοιχογραφιών αλλά και των εικόνων που σώζονται δεν μπορούν παρά να αφήσουν άφωνο τον επισκέπτη, που ευλαβικά στέκεται και παρακολουθεί, όσα ο ζωγράφος της εποχής ιστορεί με περίτεχνο τρόπο. Και είναι ακριβώς αυτή η λάμψη και η καθαρότητά τους που ανέδειξαν τους ζωγράφους αυτούς σε δασκάλους της περίφημης ζωγραφικής Σχολής του Μυστρά. Σήμερα με την άοκνη προσπάθεια των συντηρητών της 5ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, επανέρχεται το μεγαλείο των παραστάσεων και η χάρη των μορφών, ώστε ο επισκέπτης να αποκτήσει μια ολοκληρωμένη εικόνα για την τέχνη της εποχής εκείνης.

Καθώς φεύγει από το Κάστρο, με την καρδιά γεμάτη περηφάνια από το μεγαλείο των βυζαντινών του προγόνων, ο επισκέπτης συναντά το συγκρότημα των πηγών της αρχοντικής οικογένειας των Κρεββατάδων, και καθώς βαδίζει προς το νέο οικισμό του Μυστρά παρατηρεί βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς ναούς: της Αγίας Βαρβάρας, του Αγίου Γεωργίου, των Αγίων Θεοδώρων, του Αγίου Σπυρίδωνα, της Παναγίας της Κρητικιάς, του Αγίου Ιωάννη στην δροσερή τοποθεσία των Βουβάλων, όπου θα σταθεί να ξεδιψάσει στην κρήνη που οι προσκυνητές της εποχής κατασκεύασαν. Όταν φτάσει στην πλατεία Παλαιολόγου, μένει έκθαμβος μπροστά στην προτομή του τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου και Δεσπότη του Μυστρά, Κων/νου ΙΑ΄ Παλαιολόγου, συναισθανόμενος το μεγαλείο, τη μοναδικότητα και το ηθικό βάρος της θυσίας του μαρτυρικού Αυτοκράτορα και φεύγει με ένα φορτίο υποχρεώσεων και υποσχέσεων.

Για τους λάτρεις του ορεινού τουρισμού από τα δημοτικά διαμερίσματα Μυστρά, Παρορείου, Τρύπης και Πικουλιανίκων ξεκινούν λιθόστρωτα μονοπάτια, που οδηγούν στους γειτονικούς οικισμούς Ταϋγέτης, Αναβρυτής και Βλαχοχωρίου αλλά και σε διάφορες κορυφές του Ταϋγέτου.

Στο Νέο Μυστρά ο επισκέπτης μπορεί να αναζητήσει διάφορα καταστήματα με ενθύμια της επίσκεψής του, εργαστήρι αγιογραφίας, ξενοδοχείο για να ξεκουραστεί κάτω από τη σκιά του κάστρου και τις παραδοσιακές ταβέρνες για να απολαύσει νόστιμους μεζέδες. Ο Μυστράς, αποτελεί το πολιτιστικό κέντρο του Δήμου και είναι τόπος τέλεσης πολλών εκδηλώσεων, σε όλη την διάρκεια του έτους. Διοργανώνονται τοπικά θρησκευτικά πανηγύρια, λαϊκή εμποροζωοπανήγυρη και γενική εμπορική έκθεση (26 Αυγούστου – 2 Σεπτεμβρίου), που πλαισιώνονται από συναυλίες και καρναβαλικές εκδηλώσεις την Καθαρά Δευτέρα.

Κορυφαία όμως πολιτιστική εκδήλωση αποτελούν οι εκδηλώσεις μνήμης «Παλαιολόγεια», που διοργανώνονται κάθε χρόνο σε απότιση φόρου τιμής για την ηρωική θυσία του Κωνσταντίνου ΙΑ΄Παλαιολόγου, τις τελευταίες ημέρες του Μαΐου, με κορύφωση την 29η, ημέρα Άλωσης της Πόλης.

Πηγή: mystras.gr (2008)